Wanneer iemand zich in een psychiatrische crisis bevindt, dan kan diegene in aanraking komen met de crisisdienst van de ggz. De crisisdienst bestaat uit één of twee psychiaters, een sociaal psychiatrisch verpleegkundige en vier artsen. Gezamenlijk beoordelen zij van welke psychiatrische aandoening er vermoedelijke sprake is en wordt er bepaald of een vervolgbehandeling nodig is. Antoine van Halderen, sociaal psychiatrisch verpleegkundige, heeft al meer dan vijftien jaar ervaring binnen dit vakgebied en heeft op veel plekken gewerkt; in het ziekenhuis, in verpleeghuizen, binnen de verslavingszorg, bij de GGD en nu bij de ggz. Hij vertelt ons zijn verhaal.
Wat is een crisisdienst?
Een crisisdienst is een team van sociaal psychiatrisch verpleegkundigen en artsen dat personen in een psychiatrische crisis beoordeelt en zich gezamenlijk inzet om hen zo snel mogelijk te stabiliseren. Deze crisissen kunnen erg uiteenlopen: ‘’Je hebt lichtere en ernstigere gevallen. Een voorbeeld van een (relatief) lichte crisis, is wanneer mensen overspannen zijn of een paniekaanval hebben. Soms bellen ze dan 112, omdat ze denken dat ze een hartaanval krijgen. We noemen het een lichte crisis, omdat de patiënt bij dergelijke gevallen geen acuut gevaar voor zichzelf of anderen vormt. Bij ernstigere gevallen is dat wel zo. Je hebt dan te maken met mensen die bijvoorbeeld psychotisch of manisch zijn, of agressief gedrag vertonen en zo bij de politie in beeld zijn gekomen. Deze mensen worden met een ambulance naar de psychiatrische eerste hulp gebracht (ook wel Opvang Verwarde Personen, of OVP genoemd).’’
De aanmelding
De aanmelding wordt aangenomen door de triagist: ’’Dit is degene die in beeld brengt wat de situatie is en of er daadwerkelijk sprake is van een psychiatrische crisis. In sommige gevallen kunnen somatische aandoeningen namelijk ook leiden tot klachten die sterk lijken op de klachten die geassocieerd worden met een psychiatrisch ziektebeeld, bijvoorbeeld bij een delier. Symptomen van een delier zijn onder andere hallucineren of het vertonen van verward gedrag, wat ook voorkomt bij psychiatrische aandoeningen. Ook is het mogelijk dat patiënten onder invloed van drugs zijn. In dat geval kunnen zij ook naar een crisisdienst, maar dan die van de verslavingszorg. Soms is er helemaal geen sprake van een aandoening, psychiatrisch noch somatisch. In een enkel geval hebben we te maken met mensen die gewoon asociaal gedrag vertonen onder invloed van alcohol. Zij moeten dan in principe vervolgd worden door de politie”, vertelt Antoine.
Iedere situatie is uniek.
In overleg met de triagist wordt bepaald in hoeverre de crisissituatie acuut is: “Als iemand ernstig agressief gedrag vertoont naar anderen of naar zichzelf, worden de politie en de ambulance ingeschakeld. Als een situatie niet direct opgepakt hoeft te worden, bepaalt het team waar de patiënt het best beoordeeld kan worden. Dat kan bij de patiënt thuis zijn, of op de Spoedeisende Hulp, bijvoorbeeld wanneer iemand een suïcidepoging gedaan heeft en daarom in het ziekenhuis ligt. Een andere optie is dat mensen zelf naar de Psychiatrische Eerste Hulp komen. Het team schat per situatie in wat er nodig is. Als het een oudere patiënt betreft die slecht ter been is, laat je die immers niet naar de locatie komen; iedere situatie is uniek.’’
Hoe gaat de beoordeling?
Per situatie verschilt het of de patiënt aanspreekbaar is of niet. Antoine vertelt dat depressieve of angstige patiënten vaak open staan om geholpen te worden, wat de beoordeling makkelijker maakt: ‘’Wanneer patiënten psychotisch of manisch zijn, kan de beoordeling wat lastiger gaan omdat deze vaak gepaard gaat met achterdocht. Ze kunnen bijvoorbeeld ook achterdochtig naar ons zijn, dan hebben ze het idee dat wij hen iets aan willen doen. Dan is het van groot belang om te proberen contact te krijgen en vertrouwen op te bouwen om zo hulp te kunnen bieden.” De beoordeling begint volgens Antoine al voordat er daadwerkelijk met de patiënt gesproken wordt. “Je stapt binnen en je schat direct de situatie in. Hoe ziet de woning eruit, hoe zit de patiënt erbij; Is de patiënt rustig of onrustig, verzorgd of juist niet? Al die dingen neem je mee in je observatie.”
Van de crisissen zelf is slechts een klein gedeelte in te plannen.
Een dag op de crisisdienst
De dag begint met een overdracht en het inplannen van de casussen die zijn blijven liggen bij de avond- en nachtdienst. Daarna worden lopende casussen besproken, over patiënten die (nog) niet stabiel zijn. Antoine plant samen met het team vervolgzorg in, die gericht is op het voorkomen van een opname: ’’Dit zijn werkzaamheden die vooraf in te plannen zijn, maar een groot gedeelte van het werk komt gedurende de dag binnen. De rest van de dag is het dus afwachten op aanmeldingen en beoordelen welke aanmeldingen niet kunnen wachten en welke ook binnen 24 uur afgehandeld zouden kunnen worden.’’
Van de crisissen zelf is slechts een klein gedeelte in te plannen: “We bespreken tijdens een werkdag veel met elkaar. Als er heel dringende zaken binnenkomen dan kijken we wie deze op zich kan nemen. Kunnen we schuiven of kunnen we iets uitstellen wat minder urgent is? In sommige gevallen kan dat wel, maar het komt ook voor dat er op dat moment echt geen mogelijkheid meer is om bij de patiënt langs te gaan. Dan laat je iemand bijvoorbeeld naar de Psychiatrische Eerste Hulp komen, waar iemand dan in een veilige omgeving kan wachten tot de beoordeling kan plaatsvinden.” Het werken op de crisisdienst is een teamsport, je hebt elkaar nodig en moet op elkaar kunnen rekenen. Ook is het werk erg afwisselend: “Het is iedere keer schakelen, prioriteiten stellen, inschatten hoe snel iets moet, en steeds overleggen met collega’s wie wat kan doen.”
Intensief werk dat veel van je vraagt
“Het werk dat wij doen bij de crisisdienst, is geestelijk behoorlijk zwaar en intensief. Je komt in lastige situaties met mensen die flink verward zijn, waarbij de mensen om de patiënt heen veel van je verwachten. Je krijgt soms te maken met agressie en onrust bij patiënten waarbij je dus goed moet nadenken hoe je in contact gaat, wat je zegt en op welke manier je in gesprek blijft met een patiënt. Het vraagt veel van je.” Antoine ziet dat dit een reden is voor een flink aantal mensen om af te haken op de opleiding tot psychiatrisch verpleegkundige: “Je moet er wel tegen kunnen.” Wellicht dat dit ook één van de redenen is dat er flinke tekorten zijn in de psychiatrie. De tekorten en de daarbij horende lange wachttijden, merkt Antoine ook tijdens zijn werk. Hij vertelt dat de huisarts en praktijkondersteuner doen wat ze kunnen, maar dat iemand naar de ggz moet wanneer er meer zorg nodig is, en zij daar dus vaak lang op moeten wachten. Als het dan slechter gaat en de patiënt echt snel hulp nodig heeft, worden ze aangemeld bij de crisisdienst.
Omdat het werk veel van hem vraagt, benadrukt Antoine de noodzaak om zelf gezond te blijven. Eén van de tips die hij geeft, is fysieke inspanning: ‘’Aan het einde van de dag ben ik niet fysiek, maar mentaal moe. Om de balans terug te krijgen sport ik regelmatig, want als je jezelf lichamelijk moe maakt, word je mentaal weer helder.” Een andere manier om voor jezelf te zorgen, is door veel te delen met bijvoorbeeld collega’s. Dat doet Antoine vooral over de meest heftige casussen, waar bijvoorbeeld politie bij moest komen. “In dat soort situaties doen we vaak een nabespreking met het management, hoe zijn dingen gelopen en hadden dingen beter gekund? Maar ook om je emoties even kwijt te kunnen is een nabespreking fijn. In een enkel geval heb je achteraf wel eens een huilbui, dat lucht op.”
Zelf bij de crisisdienst gaan werken?
Heb je, al dan niet op basis van deze blog, zelf interesse om bij de crisisdienst te gaan werken? Dan is het volgens Antoine vooral belangrijk dat je in verschillende teams werkervaring opdoet als sociaal psychiatrisch verpleegkundige: ’’Ga bijvoorbeeld werken op de polikliniek van een ziekenhuis, in de verslavingszorg, of bij een Assertive Community Team (ACT-team).’’ Het belangrijkste verschil tussen deze werkplekken en de crisisdienst, is volgens Antoine dat je op de crisisdienst te maken krijgt met personen die nog niet in beeld zijn bij een zorginstelling en dus ook nog niet in behandeling zijn. De crisissen waar je op beide werkplekken mee te maken krijgt zijn vergelijkbaar, maar bij de crisisdienst moet je op dat moment een inschatting maken. Als je de werkervaring hebt, adviseert Antoine om een aantal dagen mee te lopen bij de crisisdienst. Zelfs als je er niet enthousiast van wordt, is dat namelijk waardevol: “Wanneer verschillende afdelingen en bedrijven vaker een kijkje bij elkaar in de keuken nemen, ontstaat er een betere samenwerking en veel meer collegialiteit.”
Heb jij interesse om aan de slag te gaan als sociaal psychiatrisch verpleegkundige?
Bekijk de vacatures
Nieuwsgierig naar werken bij de crisisdienst?
